شوک یا کلرزنی در حد اشباع

کلرزنی در حد اشباع که گاهی از آن با اصطلاح «شوک» نیز یاد می کنند، در واقع یکی از روش های نگهداری دوره ای از آب استخر به شمار می رود. در این فرایند مقدار کلر پسماند موجود در آب را به دو تا چهار برابر مقدار متداول آن افزایش می دهند. شوک دادن به آب استخر عبارت است از افزودن ناگهانی مقدار زیادی کلر، پتاسیم مونو پرسولفات یا برم به آب استخر که برای از بین بردن باکتری ها، جلبک ها، ترکیبات حاوی نیتروژن و آمونیاک انجام می گیرد.

بهترین زمان برای ایجاد شوک در استخرهای سرباز، پس از غروب خورشید است. چراکه در این زمان تاثیر نامطلوب اشعه فرابنفش خورشید دیگر وجود ندارد. پس از شوک دادن به آب استخر تا زمانی که غلظت کلر به زیر 10ppm برسد، شناگران نباید وارد آب شوند.

ساخت استخر

کلرزنی بسیار زیاد چنان که از نام آن پیداست، فرایندی است که طی آن مقدار کلر بسیار زیادی به آب استخر افزوده می شود. علت کلرزنی بیش از حد آن است که حتی در مواردی که مقدار کلر باقیمانده در محدوده مناسب نگه داشته می شود نیز به دلیل وجود اجزای دیگری مانند آمونیاک، مقدار کلر آزادی که در فرایند از بین بردن باکتری ها مشارکت می کند کاهش می یابد. برخی از متخصصان دوره زمانی مناسب برای انجام این کار را ماهی یکبار و برخی دیگر هر سه ماه یکبار توصیه می کنند. اما به عنوان یک توصیه کلی، کلرزنی بیش از حد تنها باید در مواقعی انجام شود که مقدار آمونیاک یا اجزای خارجی موجود در آب بیش از حد معمول است.

بدیهی است که هرچه تعداد شناگران استخر بیشتر باشد، مقدار عرق بدن و ادراری که وارد آب می شود نیز به همان نسبت بیشتر خواهد بود. بنابراین تعیین زمان مناسب برای کلرزنی بیش از حد با استفاده از مواد ضدعفونی کننده یاد شده نیز باید در محدوده مناسبی انجام شود. یکی دیگر از مواردی که باید از روش کلرزنی بیش از حد استفاده شود، هنگامی است که آب استخر بیش از حد معمول کثیف شده و مملو از جلبک و خزه است. یکی از روش های سریع از بین بردن جلبک ها و جلوگیری از رشد آن ها، کلرزنی تا حد اشباع است.

چند تذکر درباره کلرزنی در حد اشباع

• ایجاد شوک در استخر باید در مواقعی انجام گیرد که شناگران در استخر حضور ندارند.

• ایجاد شوک باید هنگامی انجام شود که PH آب استخر در محدوده 7.6-7.8 است. در صورتی که PH کمتر از 7.5 باشد، احتمال تشکیل ترکیباتی مانند تری کلرید نیتروژن افزایش می یابد. تری کلرید نیتروژن ماده پایداری است که علاوه بر متورم کردن چشم ها، بوی بسیار تندی دارد.

• در اکثر موارد، کلرزنی در حد اشباع هنگامی انجام می گیرد که غلظت کلر موجود در بین 6-8ppm است.محدوده یاد شده برای از بین بردن کلرآمین و بازگشت استخر به شرایط کارکرد متداول برای روز بعد مناسب است.

مقدار توصیه شده برای کلر آزاد موجود در آب استخر 2-3ppm و در جکوزی ها 3-5ppm است. نکته مهمی که در هنگام اندازه گیری کلر موجود در آب باید مورد توجه قرار گیرد، مقدار کلر آزاد است نه تمام کلر (شامل ترکیبات کلر) موجود در آب. چرا که تنها کلر آزاد است که نقش ضدعفونی کنندگی دارد.

انواع مختلف ترکیبات حاوی کلر شامل درصدهای مختلفی کلر هستند. بنابراین به منظور دستیابی به غلظت مشخصی از کلر در آب استخر، لازم است مقادیر مختلفی از این ترکیبات مورد استفاده قرار گیرد. به همین منظور، تولید کنندگان این محصولات معمولا نمودارها یا جداولی را ارایه می کنند که بر مبنای آن می توان مشخص کرد که با افزودن چه مقدار از آن ماده به حجم مشخصی از آب، مقدار کلر آزاد موجود در آن به 1ppm می رسد.

برم

انواع مختلف مواد ضدعفونی کننده با پایه برم عبارتند از:

• قرص های برم

• برمید سدیم به همراه ماده فعال کننده( معمولا ازن یا هیپو کلریت)

برم در دما های بالا در مقایسه با کلر پایداری بیشتری دارد. به همین دلیل است که گاهی اوقات برای ضدعفونی کردن آب در جکوزی ها به جای کلر از برم استفاده می شود. مقدار برم توصیه شده برای جکوزی ها بین 4-6ppm است.

مواد حاوی کلر در مقایسه با برم، علاوه بر کارایی بیشتر، ارزان تر نیز هستند. به همین جهت است که استفاده از برم تنها در مواقعی مورد توجه قرار می گیرد که جکوزی به طور دائم فعال بوده و بخواهیم بوی تند کلر به مشام نرسد.

مقدار ماده ضدعفونی کننده مورد نیاز

متناسب با نوع محصول تولید شده، غلظت و مشخصات شیمیایی آن به منظور افزایش یا کاهش هر یک از خواص شیمیایی آب به مقداری معین، باید درصد مشخصی به آب افزوده شود که این مقدار در دستورالعمل تولید کننده، جداول یا نمودارهای مربوطه ارایه می شود.

تجهیزات تزریق مواد ضدعفونی کننده

علاوه بر کلر و ترکیبات مختلف حاوی کلر، مواد و روش های دیگری نیز برای ضدعفونی کردن آب استخرها وجود دارد. البته هیچ یک از این مواد و روش ها به اندازه کلر متداول نیستند. برای آن که لازم نباشد یک نفر دائما وقت خود را برای افزودن مواد ضدعفونی کننده به آب استخر صرف کند، روش های مختلفی وجود دارد.

1. تجهیزات مولد کلر و برم: کلر و گاهی برم از جمله مواد ضد عفونی کننده ای هستند که به ویژه در استخرهای بزرگ، با استفاده از تجهیزات مکانیکی به آب استخر اضافه می شوند.تجهیزاتی که به این منظور قابل استفاده هستند شامل سیستم های فرسایشی، پمپ ها و تجهیزات مولد کلر و برم می شوند. این تجهیزات کمترین نیاز را به تعمیر و نگهداری دارند. در سیستم های فرسایشی، آب از روی مواد شیمیایی خشک عبور داده می شود که در این بین مقداری از این مواد به واسطه فرسایش جدا شده و در آب حل می شوند. عملکرد این سیستم ها نیز با کنترل جریان آب ورودی به سیستم تنظیم می شود. تنها نکته ای که باید در نظر گرفته شود آن است که این سیستم ها حتی الامکان نباید پیش از فیلتر وگرمکن استخر نصب شوند، چرا که غلظت بالای مواد شیمیایی اضافه شده به آب موجب کاهش عمر مفید فیلتر یا گرمکن استخر می شود.

پمپ هایی که برای تزریق کلر یا برم به آب استخر مورد استفاده قرار می گیرند نیز اساسا در دو نوع پریستالتیک و استاندارد ساخته می شوند. پمپ های پریستالتیک معمولا در موتورخانه نصب می شوند و پمپ حجم مشخصی از مایع ضدعفونی کننده را به خطوط لوله کشی تزریق می کند. اما برای این کار می توان از پمپ های سیلندر پیستونی استاندارد نیز استفاده کرد. اما عیب این پمپ ها آن است که در معرض خوردگی هستند و دوره کارکرد بسیار کوتاه تری دارند.

تجهیزات مولد، واحدهای الکتریکی هستند که قابلیت تولید کلر یا برم از برخی نمک ها را دارند. همان طور که گفته شد، گاز کلر موثرترین نوع کلر برای ضدعفونی کردن آب به شمار می رود. ولی به دلیل خطراتی که به کارگیری آن در استخر به همراه دارد صرفا با استفاده از تجهیزات کلرزنی مورد استفاده قرار می گیرد.

2. تجهیزات تولید ازن: برای تولید ازن در استخرها و جکوزی ها از دو نوع تجهیزات مولد ازن مجهز به لامپ های فرابنفش و تخلیه فرابنفش استفاده می کنند.

3. تجهیزات یونیزه کننده آب: یونیزه کردن یا یونیزاسیون یکی دیگر از روش های ضدعفونی کردن آب استخر به شمار می رود که اساس آن مبتنی بر واکنش الکتروشیمیایی است. البته استفاده از تجهیزات یونیزه کننده نیز درست همانند تجهیزات مولد ازن، به تنهایی نتیجه مطلوبی را به همراه ندارد. هرچند که به کارگیری این روش موجب کاهش مقدار مواد شیمیایی مورد نیاز برای ضدعفونی کردن آب استخر می شود. البته در صورت استفاده از این روش باید به خاطر داشته باشید که الکترودهای فلزی مورد استفاده در این روش عامل اصلی ایجاد رسوب بر کف استخر نیز هستند.

4. تجهیزات خالص سازی مواد معدنی: در این تجهیزات از ترکیب نقره، مس و روی برای ضدعفونی کردن آب استفاده می شود. برخی از تجهیزات خالص سازی مواد معدنی در واقع مخازن استوانه ای شکل مشبکی هستند که در میان فیلترهای کارتریجی استخرتعبیه می شوند. انواع دیگر آنها نیز به صورت خطی در راستای تجهیزات متصل به سیستم گردش آب استخر نصب می شوند. با عبور آب از میان این تجهیزات و بستر مواد معدنی، یون های تولید شده حاصل از مواد معدنی به داخل آب ریخته و باکتری ها را از بین می برد. این مواد معمولا برای مدت چند ماه دوام می آورند، ولی با استفاده از آن ها نمی توان از خواص مواد ضدعفونی کننده پسماند نیز بهره مند شد. بنابراین به همراه آن ها معمولا از کلر یا برم نیز استفاده می شود.