آب اين اكسير حيات پس از هوايي كه تنفس مي كنيم بيشترين اهميت را براي تداوم زندگاني بشر دارد.

استخر سازه اي مصنوعي است كه مانند بك مخزن سرباز آب مورد نيازي كه براي مقاصد مختلف مورد استفاده قرار مي گيرد را در خود نگه مي دارد.استخرهاي شناي امروزي تقريبا از اواسط قرن نوزدهم در ميان مردم جاي خود را باز كرد.

در سال 1896 پس از شروع بازي هاي المپيك به شيوه اي نوين و بركزاري مسابقات شنا بود كه طراحي و ساخت استخرهاي شنا به سرعت رشد كرد و به تدريج استخرها شناي عمومي در شهرهاي مختلف جهان ساخته شد.پس از جنگ جهاني اول بود كه رغبت عمومي براي برگزاري مسابقات شنا بيشتر شد .در اين ميان،استانداردهاي مرتبط با استخرها نيز تدوين و منتشر شد و ضرورت آموزش صحيح فنون شنا اهميت دو چندان پيدا كرد.پس از جنگ جهاني دوم،گراش عمومي براي ساخت استخرهاي خانگي نيز افزايش يافت و استخرها جاي خود را در ساختمان هاي مسكوني نيز باز كردند.

نيم نگاهي به استخرها

استخر سازه اي مصنوعي است كه مانند يك مخزن سرباز ،آب مورد نيازي كه براي مقاصد مختلف مورد استفاده قرار مي گيرد را در خود نگه مي دارد.به ظور كلي استخرها از نظر كاربري،نوع مصالح به كار رفته در سازه استخر و موقعيت استخر نسبت به سطح زمين در گروههاي مختلفي تقسيم بندي مي كنند.

استخر در گذر تاريخ

در روم و يونان باستان از استخرهاي مصنوعي براي مقاصد ورزشي و نظامي و به منظور آموزش مهارت هاي آبي استفاده مي شد.

فرهنگ واژگان فارسي نيز استخر به معني آبگير ،تالاب و حوض بزرگي كه آب بسيار در آن جمع مي شود آمده است.

انواع استخرها

استخرهاي اقيانوسي

اين دسته از استخرها در شهرهاي ساحلي و در كنار اقيانوس ها يا درياها ساخته مي شوند.آب مورد نياز اين استخرها به وسيله جزر و مد آب در طول شبانه روز تامين مي شود.آب اضافي نيز از ديواره استخر سرريز نموده و به دريا مي ريزد.

استخرهاي خصوصي

به طور كلي ،ابعاد استخرهاي خصوصي كوچكتر از استخرهاي عمومي در نظر گرفته مي شود.استخرهاي خصوصي يا خانگي معمولا در ابعاد m*9.6m(16ft*320ft)4.8تاm*12m(20ft*40ft)6ساخته مي شوند،ر حالي كه استخرهاي عمومي معمولا ازm(82ft) 25كمتر نيست.

استخرهاي خصوصي را مي توان در دو نوع دائمي و يا موقتي ساخت.استخرهاي موقتي كه پايين تر از سطح زمين قرار مي گيرند را مي توان در فصل زمستان جمع كرد و دوباره در فصل تابستان در محل خود مستقر نمود.

استخرهاي عمومي

استخرهاي عمومي اغلب زير مجموعه اي از مراكز ورزشي هستند كه در آنها قسمت هاي مختلفي مانند استخر آب گرم،استخر سرپوشيده،استخر سرباز،استخر كودكان و غيره در نظر گرفته مي شود.استخرهاي سرباز معمولا در مناطق گرمسير مورد استفاده قرار مي گيرند.در استخرهاي بزرگ و عميق معمولا سكوي شيرجه در نظر گرفته مي شود.البته سكوي شيرجه تنها بايد در استخرهاي با عمق كافي تعبيه شود،به طوري كه شيرجه زدن افراد خطري را براي آنها ايجاد نكند.

ساخت استخر

استخرهاي قهرماني

مشخصات استخرهاي قهرماني كه در مسابقات بين المللي مورد استفاده قرار مي گيرند توسط فدراسيون شنا تعيين مي شود.بر مبناي استانداردهاي اين فدراسيون ،طول استخرهاي قهرماني m(164ft)50ياm(82ft)25 و حداقل عمق آنهاm(4.4ft) 1.35بايد باشد.براي انكه امكان برگزاري مسابقات در تمام طول سال وجود داشته باشد،استخرهاي قهرماني معمولا به صورت سرپوشيده ساخته شده و محوطه داخل استخر به سيستم گرمايشي مناسب تجهيز مي شود.

استخرهاي درماني

بهره گيري از خواص درماني آب از ساليان بسيار دور مورد توجه بشر بوده است ،به طوري كه پيشينه آن به حدود چهار هزار سال پيش از مسيح باز مي گردد.آب درماني عبارت است از به كارگيري يخ ،بخار يا آب گرم يا سرد به طوري كه هدف از ان بهبود وضعيت جسماني ،از بين بردن ناراحتي هاي فيزيكي و بهبود عملكرد بدن باشد.

استخرهاي درماني را مي توان در گروههاي زير جا داد:

-استخرهاي آبگرم(خود به دو گروه استخرهاي گردابي و استخرهاي هوايي تقسيم مي شوند)

-سوناي خشك و بخار

-حوضچه هاي آب سرد

-استخرهاي آب گرم طبيعي

استخرهاي گردابي كه گاهي اوقات كمام هاي گردابي نيز خوانده مي شوند،همان استخرهايي هستند كه بين عامه مردم به جكوزي شهرت دارند.

واژه جكوزي در واقع از نام شركتي به همين نام گرفته شده كه توسط هفت برادر ايتاليايي در كشور آمريكا ساخته شده است.

استخرهاي گردابي براي اولين بار توسط شركت جكوزي به توليد انبوه رسيد و بدين ترتيب بود كه خيلي زود در سراسر جهان اين استخرها با نام جكوزي شناخته شدند.

جكوزي ها در واقع زير مجموعه اي از استخرها هستند كه براي آب درماني به ويژه ماساژ آبي مورد استفاده قرار مي گيرند.در جكوزي ها آب از طريق تعدادي نازل با فشار زياد به داخل استخر هدايت مي شود كه اين جريان آب پر فشار علاوه بر خواص درماني در قسمت هاي مختلف مانند گردن ،پشت پاها،تاثير آرام بخش و لذت بخشي نيز دارد.

استخرهاي هوايي كه به آنها حمام هاي هوا نيز گفته مي شود شباهت بسيار زيادي به جكوزي دارند.تفاوت مهم اين استخرها با جكوزي آن است كه در استخرهاي هوايي ،به جاي آب هوا از طريق نازل هاي تعبيه شده در كف استخر به داخل آب دميده مي شود كه موجب ايجاد تلاطم خفيف و تاثير ماساژگونه بسيار ملايمي بر روي پوست مي شود.

به لحاظ اقتصادي استخرهاي هوايي پر هزينه تر از استخرهاي گردابي هستند و در شرايط يكسان پمپ بزرگتري بايد در آنها مورد استفاده قرار گيرد كه علت آن اين است كه در استخر هوايي جريان هوا از كف استخر كه تحت بيشترين فشار قرار دارد به داخل كاسه استخر دميده مي شود بنابراين براي ورود هوا به داخل استخر فشار ناشي از وزن تمام آب بايد توسط پمپ خنثي شود.

به تدريج كه حباب هاي هوا به سمت بالا حركت مي كنند ،فشار وارد بر ان ها نيز كمتر مي شود و بدين ترتيب است كه حكباب ها منبسط مي شوند تا در نهايت در سطح آب از بين رفته و وارد هوا مي شوند.

درست است كه استخرهاي گردابي و هوايي هر دو خواص درماني نيز دارند ولي تكيه بر خواص درماني در استخرهاي هوايي بسيار بيشتر از استخرهاي گردابي است.از اين جهت بسيار بعيد است كه در مجموعه هاي ورزشد و استخرهاي عمومي كه صرفا برذاي ورزش و تفريح در نظر گرفته شده اند،با استخرهاي هوايي مواجه شويد .اين استخرها امروزه تنها در مراكز آب درماني و مراكز توان بخشي مورد استفاده قرار مي گيرند.

علي رغم آنكه سونا در گروه استخرها جاي نمي گيرد ولي به عنوان مكان هاي جانبي استخر و در گروه كاربرد هاي آب درماني جاي مي گيرد.

سونا خود به دو گروه سوناي خشك و بخار تقسيم مي شود.در سوناي خشك از هواي گرم و خشك براي افزايش دماي محيط و افزايش شدت تعريق بدن استفاده مي شود.

در سوناي خشك بدن در رطوبت نسبي بسيار پايين در معرض دماي ياد شده قرار مي گيرد و به اين ترتيب علي رغم دماي بسيار بالاي هوا،شرايط آسايش انسان بر روي نمودار سايكومتريك در منطقه مناسبي قرار مي گيرد،به طوري كه انسان قادر به تحمل اين هوا خواهد بود.

اما وضعيت در سوناي بخار كمي متفاوت است .در سوناي بخار افزايش تعريق با استفاده از بخار گرم با دماي تقريبي 50-40درجه سانتي گراد در رطوبت نسبي تقريبا 100%انجام مي گيرد.در صورتي كه دماي بخار از محدوده ياد شده بيشتر باشد،مشكلات متعددي از قبيل تورم،ايجاد تاول و سوختگي پوست براي افراد ايجاد مي شود.

استفاده از سوناي خشك براي افرادي كه داراي ناراحتي ريوي هستند چندان توصيه نمي شود چرا كه شرايط سوناي خشك موجب تحريك ريه و وخيم تر شدن بيماري فرد مي شود.

حوضچه آب سرد نيز يكي ديگر از انواع استخرهاي درماني هستنتد.آب سرد علاوه بر خواص آرام بخش ،تاثير بسيار مطلوبي بر كاهش تورم و التهاب پوست دارد.

همچنين براي رفع سردرد يا كاهش دماي بدن افراد بيمار نيز گاهي از اين استخرها استفاده مي شود.

استخرهاي طبيعي نيز نوعي ديگر از استخرهاي درماني است كه در آنها معمولا آب گرم مملو از مواد معدني از درون زمين مي جوشد.اين دسته از استخرها نيز جايگاه قابل توجهي در آب درماني دارند.در برخي از استخرهاي مصنوعي نيز براي درمان بيماران ،مواد مختلفي به منظور دستيابي به هدف خاص به آب تزريق مي شود كه هدف از آن تنها استفاده درماني است.

آبگيرهاي طبيعي

آبگيرهاي طبيعي كه گاهي به آنها استخرهاب بدون لبه يا استخرهاي بيكران نيز گفته مي شود،گروهي از استخرها هستند كه هيچ مرز مشخصي براي آنها قابل تعيين نيست.

اين آبگيرها معمولا در بستر كهها ،سواحل اقيانوس ها،درياها و قله كوهها شكل مي گيرند.

در آبگيرهاي مصنوعي معمولا از دو سيستم گردش آب متفاوت استفاده مي شود.يكي از اين سيستم هاي مشابه با سيستم گردش آب متداول استخرهاست كه در آن آب استخر پس از عبور از فيلترها و گرمكن به قسمت اصلي استخر پمپ مي شود.سيستم دومي كه در اين استخرها به كار گرته مي شود،سيستم گردش آب در كناره هاي آبگير است.

در اين سيستم آب پس از عبور از فيلترها در مجراي جمع آوري انباشته شده و سپس توسط پمپ به استخر فوقاني ارسال مي شود.

انواع استخرها از نظر جنس سازه عبارتند از

-استخرهاي بتني

-استخرهاي آب بندي شده با وينيل

-استخرهاي فايبر گلاس

-استخرهاي فلزي

-استخرهاي چوبي

استخرها از لحاظ موقعيت قرار گيري استخر نسبت به سطح زمين نيز در دو گروه زيرتقسيم بندي مي شوند:

-استخرهاي زميني

-استخرهاي رو زميني

استخرهاي زميني آن دسته از استخرهايي هستند كه پس از حاك برداري و حفر گودال در زمين ساخته مي شوند.در حالي كه استخرهاي روزميني معمولا بر روي يك فونداسيون يا سكو،بالاتر از سطح زمين قرار مي گيرند.اين دسته از استخرها به ويژه در مناطقي كه گودبرداري زمين به دليل مشكلاتي مانند يخ زدن خاك امكان پذير نيست مورد استفاده قرار مي گيرند .ساختار برخي از اين استخرها به گونه اي است كه مي توان انها را به راحتي از مكاني به مكان ديگر منتقل نمود.

براي مثال در فصل زمستان و يخ بندان به راحتي مي توان اين استخرها را جمع كردو يا در هنگام مسافرت انها از خانه اي به خانه ديگر منتقل كرد.

جانمايي استخر

استخرهاي سر پوشيده و سرباز هركدام مزايا و معايبي دارند.سرپوشيده يا سرباز بودن استخرها بيشترين تاثير را بر وضعيت معماري و سازه ساختمان خواهد شد.

جانمايي استخرهاي سرپوشيده در سال هاي اخير براي آنكه امكان بهره برداري از استخر در تمام سال وجود داشته باشد تمايل كارفرمايان بيشتر به ساخت استخرهاي سرپوشيده بوده است.

اولين مزيت استخرهاي سرپوشيده آن است كه در تمام طول سال مي توان از ان استفاده كرد.در حالي كه دوره كاركرد استخرهاي سر باز در طول سال معمولا بيشتر از صد و پنجاه روز نيست.

در استخر روباز مشكلاتي مانند انجماد آب،كثيف شدن كف و جداره استخر به واسطه عوامل خارجي ،تغيير رنگ اب به دليل ريزش برگ و صمغ درختان به داخل استخر و مشكلاتي از اين دست كمتر است.

البته استخرهاي سرپوشيده نيز به نوبه با مشكلاتي همراه هستند.

در استخرهاي سرپوشيده،درست همانند فضاهاي بسته داخل ساختمان براي آنكه شناگران احساس راحتي و آسايش كنند،بايد وضعيت داخل سالن استخر به لحاظ دما،رطوبت نسبي،كيفيت هواي داخل،روشنايي و عواملي مانند آن در زضعيت مطلوبي باشد.

مهم ترين ملاحظاتي كه بايد در طراحي استخرهاي سرپوشيده در نظر گرفت را مي توان در موارد زير خلاصه كرد:

1-كنترل وضعيت هواي داخل استخر از نظر دما و رطوبت نسبي با استفاده از روش هاي مختلفي مانند تهويه ،رطوبت گيري و گرمايش هواي استخر

2-تامين روشنايي مورد نياز در فضاي داخل استخر

3-تامين الزامات سازه اي مورد نياز براي جلوگيري از نشت آب استخر به ساير قسمت هاي ساختمان.

يكي از مهم ترين مشكلاتي كه طراحان در استخرهاي سرپوشيده با ان روبرو هستند،تامين آسايش حرارتي شناگران است.كنترل وضعيت هواي داخل استخر علاوه بر تامين آسايش شناگران به افزايش عمر مفيد ساختمان و تجهيزات موجود در آن نيز كمك مي كند.

محيط گرم و مرطوب استخرهاي سرپوشيده شرايط مناسبي را براي رشد قارچ ها و باكتري ها فراهم مي آورد.ضمن انكه ورود هواي آلوده و مرطوبي كه حامل باكتري هاي بيماري زاست سلامت شناگران را نيز به خطر مي اندازد.

بخش عمده اي از روشنايي مورد نياز استخرهاي سرپوشيده در طول روز را مي توان با استفاده از نور طبيعي تامين كرد.

در سالهاي اخير با افزايش هزينه انرژي مصرفي،توجه بسياري از طراحان به بهره گيري هرچه بيشتر از نور خورشيد براي روشن كردن ساختمان در طول روز معطوف شده است.

استفاده از پنجره هاي بزرگ ،نماي تمام شيشه اي ،نورگيرهاي سقفي و مانند آن،علاوه بر كاهش انرژي مصرفي به واسطه كاهش نياز به تاسيسات روشنايي،از نظر روحي براي شناگران و كاركنان استخر كه تمام روز در محيطي بسته كار مي كنند مطلوب است.

يكي از مشكلات يادشده خيره كنندگي نور خورشيد در اثر بازتاب ان توسط سطوح براق ،اجزاي مرطوب داخل مجموعه و سطح آب است.

ساده ترين راه براي كاهش خيره كنندگي نور ،خارج كردن مسير بازتاب نور از ميدان ديد افراد داخل سالن است.چرا كه اگر نور منعكس شده در ميدان ديد افراد قرار نگيرد ،بخش عمده اي از خيره كنندگي آن نيز از بين مي رود.

بهترين ايده اي كه تيم معماري مي تواند ازآن استفاده كند،قرار دادن شيشه هاي ساختمان در پشت سر تماشاچيان است.به اين ترتيب نور از پشت سر افراد به ساختمان وارد شده و به نوعي فضاي سقف را جارو نموده ور در نهايت به صورت غيرمستقيم سطح استخر را نيز روشن مي كند بنابراين با قرار گيري منبع نور در پشت سر تماشاگران ،نور از ميدان ديد افراد خارج شده و مشكلاتي مانند بازتاب شديد و خيره كنندگي نور به حداقل مي رسد.

رعايت نكات زير مي تواند تا حد زيادي احتمال بروز مشكلات مرتبط با بازتاب خيره كننده نور را كاهش دهد:

-به حداقل رساندن تضاد رنگ بين محل قرار گيري شيشه و ديوارها و كف طبقات مجاور به آن.

-پوشاندن قسمت هاي شيشه اي درها و پنجره ها با استفاده از پرده ،كركره يا سايبان.

-استفاده از شيشه هاي مات يا تيره ببراي درها و پنجره هايي كه با خارج ساختمان در ارتباط هستند.

-استفاده از شيشه هاي رفلكس كه بخشي از نور را منعكس مي كنند.البته در صورت استفاده از اين شيشه ها بايد ملاحظات انعكاس نور در فضاي خارج ساختمان نيز مورد ارزيابي قرار گيرد.

-استفاده از شيشه هاي جاذب نور كه بخشي از نور خورشيد را به خود جذب نموده و اجازه عبور به آن را نمي دهند.

به عنوان يك توصيه كلي استفاده از سقف ها ي كاذب براي استخرهاي سرپوشيده چندان توصيه نمي شود.چرا اين كار به منزله ايجاد يك منطقه تهويه نشده در استخر است كه احتمال مشكلاتي مانند تقطير آب و خوردگي در آن بسيار زياد است.

بنابر اين در صورتي كه استخر با سقف كاذب اجرا شده باشد ،اين قسمت نيز بايد درست همانند فضاي داخل استخر تهويه شود.

نورگيرهاي سقفي با تمام مزايايي كه براي تامين روشنايي داخل استخر در طول روز دارند،از ديدگاه تهويه مطلوب گزينه مناسبي به شمار نمي روند.چرا كه سطح اين نورگيرها به ويژه در مناطق سردسير خيلي زود در معرض بخار

آب تقطير شده قرار مي گيرد.همچنين مقدار زياد هواي رفت مورد نياز براي جلوگيري از تقطير روي اين نورگيرها اغلب يكي از چالش هاي طراحي شبكه كانال به شمار مي رود.

با تمام مشكلاتي كه استفاده از نور طبيعي در سالن استخر به همراه دارد،نمي توان با دادن يك حكم كلي صورت مساله را پاك كرد و همگان را به عدم استفاده از اين روش ترغيب كرد.بلكه در صورت به كارگيري اين روش ،تمامي ملاحظات ياد شده بايد مورد توجه باشد.در واقع اين روش ،بار اصلي بر دوش تيم معماري است كه با خلاقيت خود روشي را براي استفاده غير مستقيم از اين نور فراهم آورد.

جانمايي استخرهاي سرباز

انتخاب محل استخرهاي سرباز معمولا با محدوديت هاي خاصي همراه است.

در در اغلب اوقات،نقشه كلي استخر بايد بر مبناي نقشه ساختمان اصلي كه معمولا يك مجموعه ورزشي است ارائه شود.البته گاهي اوقات نيز استخرهاي سرباز خصوصي درداخل باغ يا حياط ساختمان ها احداث مي شوندكه شرايط انها كمي با استخرهاي عمومي متفاوت است.

ملاحظاتي كه بايد در هنگام تعيين محل استخرهاي سرباز رعايت شود را مي توان در موارد زير خلاصه كرد:

-موقعيت استخر بايد به گونه اي انتخاب شود كه كاسه استخر و پيرامون ان به ويژه در زمان بعد ازظهر و عصر بيشترين نورگير را داشته باشد.به منظور حداكثر بهره وري از گرماي خورشيد كاسه استخر از سمت جنوب و غرب بايد بيشترين نورگير را داشته باشد.

-پيش از تعيين محل استخر بايد آزمايش هاي كافي در زمينه مشخصات خاك منطقه انجام شود.چرا كه مشخصات خاك تاثير قابل ملاحظه اي بر هزينه ساخت و اجراي استخر بر جاي خواهد گذاشت.

-حتي الامكان بايد از ساخت استخر در مجاورت درختان بلند يا نهال هايي كه در آينده به درختاني تنومند تبديل مي شوند اجتناب كرد.چرا كه با تدريج با رشد اين درختان ريشه آنها رشد كرده و بيشتر در خاك نفوذ مي كند و در صورتي كه سازه استخر در نزديكي انها قرار گرفته باشد،احتمال آسيب فونداسيون استخر،خطوط تخليه و سيستم لوله كشي افزايش مي يابد.

-در نظر گرفتن موانعي مانند حصار بزرگ،ديوار باغ يا بخشي از ساختمان اصلي كه همانند يك بادشكن طبيعي عمل مي كنديك مزيت براي استخرهاي سرباز به شمار مي رود.به طوري كه با كاهش جريان هوا بر روي كاسه استخر نرخ تبخير آب و اتلاف حرارت آن به ميزان زيادي كاهش مي يابد .ضمن آنكه شناگران كه بابدن خيس از آب خارج مي شوند ،كمتر در معرض جريان هوا قرار گرفته و بيشتر از محيط استخر لذت مي برند.

براي استخرهاي سرباز خصوصي نيز مي توان پيرامون كاسه استخر را با كاشت بوته ها و نهال هاي مناسب كه علاوه بر مزاياي ياد شده بهتر است جانمايي كاسه استخر به گونه اي انجام شود كه مسير جريان باد به سمت استخر توسط يك سازه محدود شود.

-تعيين مسير عبور تخليه ،خط آب رفت،انشعاب هاي برق و خط لوله گاز بايد با حداكثر دقت ممكن انجام پذيرد.

-محل قرار گيري استخربايد به گونه اي باشد كه فضاي كافي براي انتقال مواد و تجهيزات مورد نياز به داخل سايت وجود داشته باشد.

-در كنار استخر يا ساختمان اصلي مجموعه بايد محلي براي نگهداري تجهيزات،ذخيره مواد تميز كننده و مواد شيميايي مورد استفاده براي تصفيه آب در نظر گرفته شود.

-براي استخرهاي عمومي طراحي استخر و فضاي جانبي آن بايد به گونه اي انجام شود كه رختكن مجموعه حتي الامكان در نزديكترين فاصله ممكن تا كاسه استخر قرار داشته باشد.

-در ساختمان هاي مسكوني و هتل ها ،وضعيت محوطه اي كه استخر در آن قرار مي گيرد بايد در نظر گرفتن شرايط منطقه ،وضعيت كلي مجموعه و با حداكثر دقت ممكن انتخاب شود.

- به عنوان يك طراح در نظر داشته باشيد كه در بسياري از مواقع كارفرمايان لزوما افراد فني نيستند.در چنين مواقعي اكتفا كردن به نقشه هاي فني دو بعدي براي نشان دادن وضعيت نهايي استخر پس از ساخت به آنها كافي نيست و همين مساله ممكن است در آينده مشكلاتي را ايجاد كند.بنابراين پيش از شروع كار بهتر است يك ماكت يا طرح سه بعدي كامپيوتري آماده كنيد تا مطمئن شويد طرح مورد تاييد كارفرما است

-براي استخرهاي سرباز بايد سرويس هاي بهداشتي و انشعاب برق مورد نياز نيز تامين گردد.اين نكته گاهي در هنگام ساخت استخرهاي خصوصي به كلي ناديده گرفته مي شود.

بنابراين اولين مرحله پس از مشخص كردن سرباز يا سرپوشيده بودن استخر،جانمايي آن و طرحي محيط پيرامون كاسه استخر است.

پلان و نقشه استخرها

در چند دهه گذشته تمايل عمومي از استخرهاي قهرماني و استخرهاي ويژه مسابقات شنا بيشتر به جنبه هاي تفريحي آن سوق پيدا كرده است.به طوري كه استخرهاي كم عمق باشكل هاي متنوع و امكانات جانبي متعدد نظير جكوزي ،حوضچه آبسرد،سوناي خشك،سوناي بخارو امكانات ديگري مانند انها طراحي و ساخته شده اند.

ساخت استخر

مهم ترين عواملي كه بايد در ساخت استخرهاي شنا مورد توجه قرار گيرد عبارتند از:

-پايداري سازه

-قابليت دوام سازه

-مقاومت سازه در برابر نفوذ آب

بررسي دقيق محل ساخت استخر و وضعيت خاك آن بايد در مراحل اوليه طراحي انجام گيرد.دلايل بسيار زيادي براي بازديد و بررسي دقيق محل سايت وجود دارد كه مهم ترين آنها عبارتند از:

1- به دست آوردن اطلاعات كافي در زمينه وضعيت خاك منطقه ،خواص فيزيكي و شيميايي آن وارائه اطلاعات كافي به طراح براي تصميم گيري درباره نوع و ابعاد فونداسيون مورد نياز و ساير اجزاي سازه استخر كه پس از گودبرداري در زير زمين قرار مي گيرند.

2-آگاهي از وضعيت مواد خطرناك و سمي موجود در خاك و كسب اطمينان از اين كه خاك و آب منطقه با سازه استخر سازگاري دارد.

3-به منظور دستيابي به اطلاعات كافي براي اجراي پروژه و مشكلاتي كه ممكن است در حين كار به وجود آيد ،جمع آوري اطلاعات ياد شده براي پيمانكاران به منظور تعيين زمان و هزينه اجراي پروژه بسيار مهم است.

تخليه آب هاي زير سطحي

اصلي ترين دلايل ضرورت تخليه آب هاي زير سطحي در محل ساخت استخر را مي توان در موارد زير خلاصه كرد:

1-كاهش دائمي سطح آبهاي زيرزميني سايت

2-جلوگيري از تجمع آبهاي زير سطحي در زير پوسته استخر و وارد كردن فشار به آن كه در نهايت موجب ايجاد نيروي بسيار شديد رو به بالا و آسيب ديدن سازه استخر مي شود.

براي تخليه آب هاي زير سطحي محل ساخت استخرها معمولا از لوله هاي سفالي بدون لعاب يا لوله هاي پليمري استفاده مي شود.در مواردي كه خاك منطقه دانه هاي ريزي دارد ،مي توان از لوله هاي بتني توپر يا لوله هاي سفالي لعاب دار به همراه اتصالات درز باز استفاده كرد.

البته لوله هاي بتني تو پر در صورتي كه با روكش هاي مناسب محافظ نشوند ،در معرض آبهاي زير زميني آسيب مي بينند.

طرح كلي تخليه آبهاي زير سطحي محل ساخت استخر به وضعيت سايت بستگي دارد.در بسياري از موارد ،مي توان سيستم تخليه را در پيرامون كاسه استخر اجرا كرد.

معیار های طراحی استخر ها

اولين نكته اي كه در طراحي استخرها از ديدگاه معماري و سازه بايد مد نظر قرار گيرد آن است كه حتي ابعاد كوچكترين استخرها نيز بايد چندين برابر قد يك شناگر بالغ باشد.

به طوري كه شنا كردن فرد حتي براي مسافتي كوتاه در ان امكان پذير باشد.

بر همين اساس ،حداقل اندازه توصيه شده براي طول و عرض استخرها به ترتيبm(19.7ft) 6وm(13.1ft)4با حداقل عمق m(3.3ft)1است.

به عنوان يك قاعده سر انگشتي براي تامين شرايط آسايش افراد در داخل استخر مساحت كاسه استخر بر اساس تعداد افرادي كه قرار است به طور همزمان در آن شنا كنند به ازاي هرنفر حداقل بايد4.5متر مربع در نظر گرفته شود.

شكل و ابعاد استخرهاي شنا

ابعاد استخرهاي قهرماني ،آموزشي و شيرجه در سطح بين المللي بايد بر مبناي استانداردهاي منتشر شده از سوي فدراسيون جهاني شنا تعيين شود.

در واقع اين كاربري استخر است كه اصلي ترين معيار براي تعيين شكل و ابعاد به شمار مي رود.

براي مثال در صورتي كه قرار است از استخر صرفا براي مقاصد آموزشي استفاده شود ،بهترين انتخاب استخري به شكل مستطيل است .

براي استخرهاي صرفا تفريحي نيز مي توان از شكل هاي متنوع و تركيبي استفاده كرد.

علاوه بر كاربري جنس سازه و پوسته استخر نيز برانتخاب شكل استخر تاثير مي گذارد.استخرهايي كه از جنس بتن مسلح ساخته مي شوند را تقريبا مي توان به هر شكلي ساخت.ولي هزينه ساخت استخرهاي به شكل نامتداول به دليل هزينه بالا ي آرماتوربندي و قالب هاي بتني بسيار بيشتر از استخرهاي با شكل متداول خواهد بود كه با بتن پاشيدني ساخته مي شوند.

استخرهاي عمومي

معيارهاي كلي كه بايد براي طراحي استخر هاي عمومي مورد توجه قرار گيرند را مي توان در موارد زير خلاصه كرد:

1-امكان دسترسي شناگران به وسائل حمل و نقل عمومي

2-در نظر گرفتن فضايي مناسب براي پارك كردن وسائل نقليه شخصي شناگران

3-دسترسي به امكانات رفاهي مانند آب آشاميدني ،برق ،گاز و تلفن

4-دسترسي به تجهيزات كمك هاي اوليه ،مراكز آتش نشاني،سيستم هاي اطفاي حريق،مراكز درماني و آمبولانس

5-وضعيت زميني است كه قرار است استخر در آن احداث شود از ديدگاه شرايط كلي خاك،مواد شيميايي خورنده و آلاينده هاي موجود در آن.

شكل و ابعاد استخرهاي عمومي

بر مبناي استاندارد هاي قديمي تر استخرهاي عمومي به صورت مستطيل يا Lشكل ساخته مي شد.

در برخي از استخرهاي عمومي بزرگ نيز دو انتهاي استخر به صورت كم عمق و بخش مياني آن به صورت عميق ساخته مي شود.در استخرهاي Lشكل نيز مي توان طول كوتاهتر را به بخش كم عمق و طول بلندتر را به بخش عميق استخر اختصاص داد.

استخرهاي عمومي استاندارد مسابقات شنا نيز معمولا به طول m(82ft)25با شش تا هشت مسير شنا طراحي مي شوند.

امروزه استخرهاي شنا بيشتر به عنوان يك محيط تفريح و استراحت مورد استفاده قرار مي گيرند و اين تفريح بيش از آن كه به واسطه شنا كردن افراد در داخل آب باشد،متاثر از فضاي پيرامون استخر و امكانات جانبي آن است.

برخي از استخرهاي عمومي از امكاناتي مانند تجهيزات توليد موج مصنوعي ،سرسره هاي آبي،سوناي خشك،سوناي بخار،جكوزي،باشگاه بدنسازي،بوفه،نورپردازي و يا حتي پخش موسيقي در سالن استخر نيز بهره مي گيرند.

استخرهاي قهرماني

به طور كلي طول استخرهاي قهرماني بر اساس مسافت بلند و مسافت كوتاه به ترتيبm(164ft)50وm(82ft)25در نظر گرفته مي شود.

حداقل عمق اين استخرها بايد m1باشد.هرچند كه براي استخرهاي با عرض بزرگتر بهتر است حداقل عمقm(3.9ft) 1.2رعايت شود.

عرض استخرهاي قهرماني براي شش مسير مسابقه بايدm(42.7ft)13 و براي هشت مسير مسابقه بايدm(3.9ft) 17باشد.

استخرهاي شيرجه

استخرهاي شيرجه در واقع زير مجموعه اي از استخرهاي قهرماني به شمار مي آيند كه به طور خاص براي برگزاري مسابقات شيرجه در كنار مجموعه اصلي شدن وضعيت استخر اصلي امكان پذير خواهد بود.حداقل فاصله اين استخر تا ساير استخرها بايدm(16.4ft) 5باشد.

استخرهاي ورزش هاي آبي

تعدادي از استخرها براي فعاليت ها و ورزش هاي آبي مانند واتر پولو،حركات موزون داخل آب و آموزش فعاليت هاي زير آبي مانند غواصي مورد استفاده قرار مي گيرند.

استخرهاي واترپولو

عمق استخرهاي واتر پولوي استاندارد براي بازي هاي المپيك حداقلm(5.9ft) 1.8و براي رده هاي سني پايين حداقلm(3.9ft) 1.2بايد باشد.

استخرهاي واتر پولو بر روي سطح اب و در كناره هاي استخر علامت گذاري مي شوند.فضاي استخر بين دو دروازه نيز بايد براي حركت آزاد داوران در راستاي زمين مسابقه كاملا باز باشد.

استخرهاي آموزش غواصي

در حال حاضر فعاليت هايي مانند غواصي در اقيانوس ها ،درياها و رودخانه ها در قالب كارهاي تحقيقاتي و تفريحي بسيار رونق پيدا كرده است.

بسياري از آموزش هاي مورد نياز اين غواصان در استخرهاي مخصوصي كه به همين منظور طراحي و ساخته شده اند انجام مي گيرد.

استفاده از استخرهاي عمومي براي انجام اين اموزش ها معمولا به دليل تداخل در نوع كاربري و مشكلاتي كه متعاقب آن براي مجموعه ايجاد مي شود توسط مديران مجموعه ورزشي مجاز نيست.ضمن آنكه در استخرهاي عمومي احتمال آسيب ديدن بدنه استخر و مسير هاي جانبي كاسه استخر توسط تجهيزات غواصي بسيار زياد است.

استخرهاي آموزشي

براي استفاده افرادي طراحي مي شوند كه يا اصلا با فنون شنا آگاهي ندارد يا بسيار مبتدي هستند.بنابراين به منظور ازايش ايمني اين استخرها ترجيحا بايد از استخرهاي اصلي جدا شوند.

كف اين استخرها از يك سمت به صورت پلكاني ساخته مي شود تا افراد مبتدي كه براي اولين بار وارد آب مي شوند بتوانند به تدريج با محيط آب و شرايط حاكم بر آن آشنا شوند.گاهي اوقات نيز براي فراهم آوردن امكان استفاده معلولان از استخر ،يك سطح شيب دار در نظر گرفته مي شود.

اولين اصلي كه در تمامي استخرهاي آموزشي بايد مد نظر قرار گيرد،ايمن بودن استخر براي شناگران مبتدي است كه همگي به فنون شنا آگاه نيستند و يا تازه شنا كردن را آموخته اند.

استخرهاي درماني

اولين نكته در مورد استخرهاي درماني آن است كه به دليل كاربري خاص ،جز در موارد بسيار نادر تمامي استخرهاي درماني به صورت سرپوشيده ساخته مي شوند.

استخرهاي درماني معمولا در ابعادm(32.8*16.4) 5*10وبا عمقي بين 1.50-0.90متر طراحي و ساخته مي شوند.

1-كف اين استخرها بايد با شيب كاملا يكنواخت و ملايم ساخته شود.توجه داشته باشيد كه هدف از شيبدار كردن اين استخرها صرفا تسهيل در تخليه آب استخر است .

2-كف اين استخرها و تمامي مناطق مرطوب استخرهاي درماني بايد با سراميك ها و كاشي هاي غير لغزنده يا موزاييك پوشيده باشد.

3-در صورتي كه سطح استخر با سطح تراز كف يكسان نباشد ،براي بهبود وضعيت گردش آب در خروجي اسكيمرها بايد از كانال هاي سراميكي براق استفاده شود.

4-دوره تعويض آب استخر نبايد بيش از سه ساعت باشد.برخي از استخرهاي درماني نيز بر مبناي دوره تعويض آب يك ونيم ساعت طراحي مي شوند.

5-دماي آب استخر و دماي هواي سالن استخر ور ختكن بايد بيش از دماي متداول استخرهاي شنا باشد.به طوري كه در بسياري از استخرهاي درماني دماي آب بين33-29درجه سانتي گرادو دماي هواي سالن تقريبا29-27درجه سانتي گراد نگه داشته مي شود.

6-از آنجا كه كاربران استخرهاي درماني معمولا افراد كم توان ،معلول يا سالمند هستند،بايد تمهيدات لازم براي مسير عبور و مرور اين افراد از رختكن تا استخر و خروج آسان آنها از داخل آب پيش بيني شود.

رختكن استخرها

در حال حاضر در بسياري از استخرهاي نوساز ،رختكن هاي مجزايي با سالن هاي بزرگ به همراه چند رديف اتاقك كوچك جايگزين شده اند.

در اين سالن ها فضاي رختكن به دو بخش مجزاي خيس و خشك تقسيم مي شود.

توالت هاي استخر

توالت هاي استخر بايد بين رختكن و استخر در نظر گرفته شوند.در حال حاضر بر مبناي بسياري از استاندارد هاي بين المللي در نظر گرفتن حوضچه اي براي شستشوي پاي شناگران پيش از ورود به استخر الزامي نيست،ولي

مي توان از اين روش يا روش شستشوي پاششي استفاده كرد.بخش خشك كردن مو نيز بايد حتي الامكان نزديك به رختكن مجموعه باشد تا شناگران پس از تعويض لباس بتوانند موي سر خود را نيز خشك كنند.

موتورخانه استخرها

براي طراحي موتورخانه استخر بايد به مسائل مختلفي مانند موقعيت موتورخانه،اندازه،امكان دسترسي و امكان تعمير و نگهداري آن توجه شود.

مهم ترين معيارها كه بايد هنگام طراحي استخر مدنظر قرار گيرد شامل موقعيت،اندازه ،قابليت دسترسي و مجزا بودن آن از ساير قسمت ها مي شود.

صرف نظر از نوع استخر در مرحله طراحي موتورخانه آن بايد به مسائل مختلفي توجه شود:

1-اندازه و موقعيت موتورخانه نسبت به مجموعه

2-محل قرار گيري كاسه استخر و چگونگي اجراي سيستم هاي لوله كشي و شبكه كانال

3-وضعيت دسترسي به موتورخانه

4-امكان كاربري و نگهداري ساده از تجهيزات

5-در نظر گرفتن يك فضاي محافظت شده و بسته براي نگهداري مواد شيميايي

6-امكان تخليه فاضلاب موتورخانه

7-وضعيت محيط موتورخانه از نظر دما ،رطوبت ،تهويه و سروصدا

8-در نظر گرفتن ملاحظات الكتريكي

به طور ايده آل ورودي موتورخانه بايد از ورودي اصلي ساختمان جدا باشد.به طوري كه تكنيسين تعمير و نگهداري قادر باشد بدون ورود به ساختمان وارد موتورخانه شود.همچنين براي موتورخانه نيز بايد يك دريچه كفشور در نظر گرفته شود.

دال معابر و كف مناطق مرطوب استخر

در صورتي كه دال معابر و كف مناطق مرطوب استخر براي ايجاد فضاي كافي براي منظوري خاص مانند انبار كردن مواد شيميايي تصفيه آب استخر ،اجراي موتورخانه يا غيره به صورت معلق اجرا شود،طراحي و ساخت آنها بايد طوري انجام شود كه حداكثر مقاومت ممكن در برابر نفوذ آب را داشته باشند.

نفوذناپذيري دال هايي كه به صورت يكنواخت برروي زمين اجرا مي شوند در برابر آب ضرورتي ندارد .طراحي و روش ساخت اين دال ها نيز به سرباز يا سرپوشيده بودن استخر بستگي دارد.

تخليه آب مسيرهاي گذر كنار استخر و مناطق مرطوب

در موتردي كه مسيرهاي گذر كنار كاسه استخر يا مناطق مرطوب بخشي از مجموعه استخر را تشكيل مي دهند،آب انباشته شده در اين قسمت ها نبايد به سيستم گردش آب استخر هدايت شود.ولي اين آب بايد به خط تخليه اصلي ساختمان متصل گردد.

پوشش سطوح پيرامون كاسه استخر

جانمايي مناسب كاسه استخر و كمي خلاقيت در طراحي آن موجب مي شود يك سايت خسته كننده ومعمولي تبديل به يك استخر بسيار زيبا و جذاب شود.حققت امر اين است كه به جز استخرهاي قهرماني و استخرهاي با كاربرد خاص،مردم اكثرا براي تفريح و استراحت و گذراندن اوقاتي خوش به استخر مي روند.بنابراين طراحي داخلي،نماي فضاي پيرامون استخر،امكانات رفاهي و جذابيت هاي ظاهري كه موجب ايجاد جلوه اي چشم انداز و زيبا مي شود اهميت بسيار زيادي دارد.

در سايت هاي شيب دار مي توان استخر را بر روي بلندترين نقطه احداث كرد.هر چند در اين موارد نيز كاسه استخر بايد در زميني كاملا هموار،مستحكم و يكنواخت ساخته شود.

سقف سالن استخرهاي شناي سر پوشيده

به طور كلي ،محيط داخل استخرهاي سرپوشيده به دليل رطوبت بالا ،دماي تقريبا زياد هوا و تركيبات خورنده حاوي كلر ،محيطي بسيار خورنده به شمار مي رود كه تاثير نامطلوب آن برسطوح فلزي ايجاد مي گردد.

تقطير آب موجود در هوا بر روي ديوارها ،پنجره ها ،سقف و تمامي سطوح داخلي استخر يكي از مشكلاتي است كه بايد چاره اي براي آن انديشيده شود.

اما تاثير نا مطلوب اين رطوبت به ويژه به دليل الگوي جريان هوا در استخرهاي سرپوشيده در قسمت سقف سالن و مخصوصا قسمت بالاي كاسه استخر بيش از ساير قسمت هاست.

مراحل اجرا

اجرای سازه های استخردرطول 3مرحله صورت میگیرد:

1-اجرای سوله

2-اجرای موتورخانه مرکزی

3-اجرای موتورخانه فرعی

استخرهای پر و خالی

این نوع استخرها پس از پر شدن با آب تازه، مدتی مورد استفاده قرار می گیرند، آنگاه تخلیه شده و دوباره با آب تازه پر می شوند. این استخرها در واقع بی شباهت به یک وان حمام نیستند. آلودگی حاصله در اطراف شناگران در حال چرخش است، بنابراین استفاده از این نوع استخرها به دلایل بهداشتی توصیه نمی شود.

نوع دیگری از این گونه استخرها که توسط جریان مداوم آب تصفیه شده، تغذیه می شوند و این جریان مداوم باعث می شود که حجم مساوی از آب استخر سرریز شده و به طرف فاضلاب ها هدایت شوند در این استخرها اگرچه آلودگی میکروبی کاهش می یابد اما تمامی این آلودگی از استخر شستشو داده نمی شود.

چنین استخرهایی به حجم کنترل شده ی زیادی از آب تمیز نیاز دارند و باید کنترل شدیدی بر روی شناگران و کیفیت میکروبی آب لحاظ شود، این کار تقریبا غیر ممکن است، بنابراین استفاده از این نوع استخرها نیز توصیه نمی شود.