استخرهای آب گرم در گذشته ای نه چندان دور، از جنس چوب و به شکل های مختلف ساخته می شدند؛ و بیشتر آنها جهت مقاصد درمانی مورد استفاده قرار می گرفت؛ اما به تدریج به دلیل عدم راحتی و مشکلات نظیر نشت آب و پوسیدگی، به تدریج از رده خارج شدند.

آنچه که امروزه در متون فنی به عنوان استخر آب گرم مطرح شده در واقع همان استخرهای گردابی و هوایی هستند. این نوع استخرها در بین مردم به جکوزی شهرت دارند. واژه جکوزی در واقع از نام شرکتی به همین نام گرفته شده است که توسط هفت برادر ایتالیایی در کشور آمریکا تاسیس شد.

جکوزی ها علاوه بر مقاصد درمانی، در مجموعه های ورزشی و استخرها به منظور رفع تنش عضلانی، تفریح و استراحت شناگران نیز مورد استفاده قرار می گیرد. نکته حایز اهمیت در مورد استخرهای آب گرم این است که بسیاری از مواردی که در زمینه طراحی سیستم تهویه مطبوع، گردش آب، نحوه گرمایش و همچنین تصفیه شیمیایی آب استخرها گفته شد، درباره جکوزی ها نیز صادق است؛ اما در جکوزی ها به دلیل دمای بالای آب و کم بودن حجم آب نسبت به تعداد شناگران، ملاحظات دیگری را نیز باید در نظر گرفت.

ساخت استخر

شرایط طرح هوای داخل در جکوزی ها

همانطور که پیش از این گفته شد شرایط طراحی متداول برای جکوزی ها مطابق جدول زیر می باشد

که در این حالت دمای آب نباید از (104˚F) 40˚C تجاوز کند.

سیستم گردش آب در جکوزی ها

سیستم گردش آب در جکوزی مشابه استخر است؛ با این تفاوت که در جکوزی دو سیستم گردش آب وجود دارد. یک مدار گردش مربوط به آب نازل های ماساژور جکوزی و مدار گردش دیگر، جهت گرمایش و تصفیه آب می باشد. در ادامه به تشریح هر یک از این موارد خواهیم پرداخت.

مهم ترین عوامل موثر در طراحی سیستم گردش آب جکوزی ها عبارتند از:

• نرخ تعویض آب استخر (محاسبه دبی آب سیرکولاسیون)

• مقدار آب جبرانی

• بار ناشی از حضور شناگران

• تعداد و موقعیت مجاری ورودی و خروجی آب(تصفیه و گرمایش، ماساژور)

• طراحی سیستم گردش آب (تصفیه و گرمایش، ماساژور)

• طراحی سیستم لوله کشی آب و فاضلاب و چیدمان تجهیزات موتورخانه

توجه شود که از موارد فوق نحوه محاسبه مقدار آب جبرانی، و طراحی سیستم لوله کشی آب و فاضلاب و چیدمان تجهیزات موتورخانه کاملا مشابه استخرها می باشد.

نرخ تعویض آب (محاسبه دبی آب سیرکولاسیون)

نحوه محاسبه دبی آب سیرکولاسیون جکوزی ها همچون استخرها است؛ تنها عامل متفاوت، تعداد دفعات تعویض آب است، که به دلیل بالا بودن میزان آلاینده ها و پایین بودن حجم آب از استخرهای معمولی بیشتر است.

زمان یک بار سیرکولاسیون تمام آب جکوزی، بسته به تعداد شناگران عبارتست از:

• برای بار سنگین هر 10 دقیقه

• برای بار متوسط هر 20 دقیقه

• برای بار سبک هر 30 دقیقه

علاوه براستاندارفوق، جهت تعیین تعداد دفعات تعویض آب جکوزی می توان از استانداردهای دیگر نیز استفاده کرد:

بار ناشی از حضور شناگران

ماکزیمم تعداد نفراتی که از جکوزی در یک فاصله زمانی استفاده می کنند بار ناشی از حضور شناگران نام دارند؛ و معمولا برای تعیین ظرفیت این نوع استخرها به ازای هر نفر (10ft2)9.0m2 فضا منظور می کنند، که به این ترتیب با استفاده از مساحت جکوزی ظرفیت آن محاسبه می شود.

تصفیه و گرمایش

نحوه قرارگیری مجاری ورودی و خروجی آبی که جهت تصفیه و گرمایش، بین جکوزی و تجهیزات موتورخانه در گردش است، تقریبا مشابه استخرها است؛ با این تفاوت که به علت حجم کم آب جکوزی، تنها از یک دریچه ورودی و خروجی آب استفاده می شود. به این منظور می توان از یک مجرای ورودی بر روی دیواره و یک دریچه خروجی در کف بهره برد. علاوه بر این راه کار، می توان از یک سیستم گریل هم سطح جهت جمع آوری آب های سریز شده از لبه جکوزی و انتقال آن به منبع تعادل سازی و در نهایت تصفیه و گرمایش آن استفاده کرد. در این روش بسته به نظر طراح می توان مجرای وردی آب را در کف یا روی دیواره جکوزی تعبیه کرد.

نحوه تعیین قطر این مجاری، همچون استخرها است و می توان به این منظور به جداول ارایه شده در(فصل چهارم) مراجعه کرد. علاوه بر این به منظور جلوگیری از ایجاد جریان گردابی، می توان از دریچه های تخلیه کفی مجهز به درپوش محدب ضد گرداب استفاده کرد.

نازل های ماساژور

هدف اصلی استفاده از جکوزی ها، ماساژ بدن، رفع تنش عضلانی و در نهایت آب درمانی است؛ و این وظیفه مهم به عهده نازل های تعبیه شده در جداره استخر می باشد. در هر جکوزی به ازای هر نفر باید حداقل 2 نازل در نظر گرفت و جهت اتصال این نازل ها به یک دیگر و برقراری جریان آب در بین آن ها، لازم است از دو رینگ در بالا و پایین استفاده کرد، که این رینگ ها نیز به وسیله لوله هایی به یک دیگر مرتبط هستند. هدف استفاده از رینگ ها، پیش گیری از افت فشار در سیستم و تقسیم یکنواخت آب در نازل ها می باشد.

قطر هر یک از رینگ ها با توجه به دبی عبوری از آن ها و تقریبا در حدود 2-4 in تعیین می شود، که به این منظور می توان به جداول فصل 4 مراجعه کرد. علاوه بر این بر روی رینگ ها بوش هایی با قطر 11/2˝-2˝ و سرعت حرکت آب 2 تا 3 متر بر ثانیه، در حدود 15-20 gpm خواهد بود. قطر لوله ورودی هوا به هر نازل نیز1/2˝ می باشد.

سیستم گردش آب جکوزی (تصفیه و گرمایش)

همانطور که پیش از این گفته شد، سیستم گردش آب در جکوزی ها مشابه استخرها است. یعنی آب جکوزی همچون استخرها، به وسیله پمپ سیرکولاتور و از طریق دریچه تخلیه کفی و یا سیستم سرریز، خارج شده و پس از عبور از فیلترها و گرمایش مجدد توسط مبدل حرارتی دوباره به جکوزی بازگردانده می شود.

گاهی ممکن است از یک سیستم مشترک جهت تصفیه و گرمایش آب استخر و جکوزی استفاده می شود؛ اما بهتر است به منظور افزایش کیفیت تصفیه و گرمایش، مدار گردش این دو در یک مجموعه آبی، مجزا باشد.

سیستم گردش آب نازل های ماساژور جکوزی

همان طور که پیش از این مطرح شد، معمولا دو مدار لوله کشی برای جکوزی در نظر گرفته می شود که مدار اول جهت تصفیه و گرمایش آب مورد استفاده قرار می گیرد و مدار دوم مربوط به گردش آب در نازل ها است. نحوه گردش آب در مدار دوم به این صورت است که آب از پایین ترین قسمت جکوزی گرفته شده و پس از عبور از صافی اولیه وارد پمپ ایرجت می شود. آب ورودی به پمپ بعد از افزایش هد، وارد کلکتور نازل ها خواهد شد.

علاوه بر این، معمولا نازل های پاشش آب مجهز به دمنده هوا هستند که به وسیله آن می توان مخلوطی از آب و هوا را به داخل جکوزی ارسال کرد. این دمنده های هوا معمولا مجهز به پمپ هوای گریز از مرکز هستند و عملکرد این پمپ ها به گونه ای است که هوا را به داخل مکیده و پس از گذر از روی پمپ و خنک کردن آن، به نازل ارسال می کند.

پس از طی فرآیند، هوا از مسیر دیگری وارد لوله ایرجت ها شده و با توجه به ساختار داخلی جت ها، در اثر سرعت بالای آب، هوا به درون نازل ها کشیده شده و در نهایت مخلوط آب و هوا با سرعت زیاد و از طریق نازل ها وارد جکوزی می شود.

وجود هوا در آب خروجی از نازل ها، سبب ایجاد تلاطم بیشتر آب و افزایش تاثیر ماساژگونه آن بر روی بدن افراد خواهد داشت. مزیت دمیدن هوا در میان جت آب این است که فشار آب بسیار تاثیر گذارتر و در عین حال ملایم تر می شود.

ساختمان جکوزی و موقعیت نازل ها در آن

در حالت معمولی عمق جکوزی را 120-130cm، قطر قسمت فوقانی آن 2 متر و قطر قسمت تحتانی را 1.5متر در نظر می گیرند. همانطور که پیش از این توضیح داده شد نازل های هر قسمت به وسیله رینگ هایی به یک دیگر متصل هستند و برای هر رینگ به صورت جداگانه، لوله هوا با قطر ˝ 11⁄2 در نظر می گیریم.

محل قرارگیری جت های پایین در فاصله 30-40cm از کف و جت های ردیف بالا در فاصله 30cm از لبه جکوزی خواهد بود. در این حالت ارتفاع پله اول 60-70cm و پله دوم 60cm در نظر گرفته می شود.

خواص شیمیایی آب جکوزی ها

محدوده ایده آل خواص شیمیایی آب عبارت است از:

• محدوده 7.4-7.6 HP

• مقدار متداول سختی آب ناشی از کلسیم 150-225 ppm

همچنین در جکوزی ها متناسب با بار شناگران و تعداد افرادی که از آن استفاده می کنند، تعداد دفعات ایجاد شوک در آب تقریبا دو برابر بیشتر از دفعات شوک در استخرها خواهد بود. علاوه بر این مقدار توصیه شده کلر آزاد در جکوزی ها 3-5 ppm می باشد.

در استخرهای درمانی به دلیل دمای بالای آب، غلظت ذرات جامد محلول، نرخ تبخیر سطحی و بار ناشی از حضور شناگران افزایش چشمگیری خواهد داشت. در این حالت همچون سایر انواع استخر، از مواد و روش های گوناگونی برای تصفیه آب استفاده می شود و به دلیل آن که برم در دمای بالا پایدارتر از کلر است در بسیاری از مواقع از برم به عنوان ماده ضدعفونی کننده استفاده می کنند. البته کلر در مقایسه با برم از کارایی بیشتر و قیمت کم تر برخوردار است و معمولا از برم در مواقعی استفاده می شود که جکوزی به طور دایم فعال بوده و لازم است بوی تند کلر به مشام نرسد. مقدار توصیه شده برم در استخرعای درمانی 4-6 ppm می باشد.